Merkeziyetsiz Borsa kurulumu
DEX ya da diğer adıyla Decentralized Exchange kurulumu
Giriş
Günümüzde iki grup kesim var: birincisi kripto paraların kısa vadeli bir trend olduğunu düşünenler, ikincisi ise dijital parayı hayatlarında aktif olarak kullanan ve hatta yatırımlarını bunun üzerine kuranlar.
Bitcoin ile başlayan Blockchain teknolojisi sayesinde günümüzde 2.000’den fazla kripto para var ve her geçen gün yenileri çıkıyor. Blockchain bu anlamda herkes için yeni iş ufukları açtı.
BC Yazılım ekibi olarak, merkeziyetsiz bir kripto para borsasının nasıl kurulacağını çok iyi biliyoruz. 2015’ten beri bu sektördeyiz ve pek çok başarılı projeye imza attık. Bunlar arasında merkezi kripto para borsası kurulumunda DEX’lere kadar pek çok şey var. Bu hazırladığımız rehberde, merkeziyetsiz borsa kurulumu ile ilgili tüm nüansları size anlatacağız ve sizin için gelişmiş yazılım ürününü oluşturmanıza yardımcı olacak ayrıntılı bir kılavuz sunacağız.
Merkeziyetsiz Borsa Nedir?
Merkezi olmayan borsa (DEX), dijital bir para birimlerinin herhangi bir üçüncü taraf olmadan takasına izin veren platforma denir. Aracılar olmadan güvenli bir internet platformu sayesinde doğrudan eşler arası (P2P) bir şekilde kripto para satın alınmasına imkan sağlar.
Merkeziyetsiz borsalar tamamen akıllı sözleşmeler ile çalışır. Bu sözleşmeler immutable’dır yani değiştirilemezdir. Fakat Uniswap ve benzeri DEX’lerde bu akıllı sözleşmelerin yeni versiyonları çıkarılarak yeni ekonomik modellere geçilmiştir.
Bilinen en büyük merkeziyetsiz borsalar arasında Curve, Uniswap, PancakeSwap, Sushiswap ve Balancer vardır.
Merkeziyetsiz borsaları Binance, Coinbase gibi merkezi borsalardan ayıran en önemli özellik arada bir üçüncü tarafın olmamasıdır. Örneğin Binance kripto para borsası Binance Holding Ltd. adlı bir şirket tarafından yönetilir. İşlem ücretleri, çekim limitleri vs hep bu şirket tarafından belirlenir. DEX’lerde ise tüm işlemler akıllı sözleşmelerle yönetilir. Herhangi bir üçüncü taraf yoktur.
Merkeziyetsiz Borsa Kurulum Teklifi Alın!
DEX kurmak mı istiyorsunuz? Yardıma mı ihtiyacınız var? Tek yapmanız gereken bizimle iletişime geçmek.
Merkeziyetsiz Borsa vs Merkezi Borsa
Kripto para borsaları, dünya çapındaki kripto pazarındaki kritik likidite kaynaklarıdır. İster merkezi (CEX) isterse merkeziyetsiz (DEX) borsalarda günlük milyarlarca dolarlık işlem hacmi gerçekleşmektedir.
Kripto pazarı büyüyor, bu nedenle önde gelen borsa platformları dijital varlıklara olan talebe yanıt olarak yeni kripto paralar, yeni ticaret çiftleri ve düşük işlem ücretleri sunuyor.
Blockchain teknolojisinin temel felsefesi üçüncü tarafları aradan çıkarmaktır. Paranın kontrolünü tamamen sahibine vermektir.
Bundan dolayı geleneksel CEX’lerin yanında DEX’ler de yaygınlaştı.
Merkezi olmayan borsaların merkezi olanlardan en büyük farkı budur: arada aracı kurumlar yoktur. Tüm işlemler otomatik bir şekilde akıllı kontratlar sayesinde gerçekleşir.
Elbette tek fark bu değil. Gelin birlikte DEX ile CEX arasındaki temel farklara bakalım.
| Kriter | Merkeziyetsiz Borsa (DEX) | Merkezi Borsa (CEX) |
|---|---|---|
|
Likidite |
Düşük |
Yüksek |
|
Güvenlik |
Yüksek |
Düşük |
|
Koinler kimde? |
Kullanıcıda |
Borsada |
|
Fiat para birimi var mı? |
Yok |
Var |
|
Örnekler |
Uniswap, Curve, Balancer |
Binance, Coinbase, Kraken, FTX |
Merkeziyetsiz Borsanın Faydaları
Yukarıda merkezi borsa ile merkezi olmayan borsanın farklarını incelerken bir nokta dikkatinizi çekmiştir. Merkezi borsalarda koinlerinizi o borsaya emanet etmiş olursunuz. Yani artık o koinlerin anahtarı sizde değildir. Dolayısıyla o borsanın batması ya da sahiplerinin kaçması durumunda koinleriniz de gider. Bunun örnekleri hem dünyada hem Türkiye’de yaşandı. Pek çok insan mağdur oldu.
Merkeziyetsiz borsalarda ise koinleriniz tamamen sizin yönetiminizdedir. Kaybolmaları ya da çalınmaları gibi bir durum söz konusu değildir.
Bu sebepten ötürü pek çok yatırımcı merkeziyetsiz borsaları tercih etmeye başladı.
Gelin birlikte DEX’lerin faydalarına bakalım.
Şeffaf
Merkeziyetsiz borsalarda bütün işlemler ilgili blok zincir üzerinde şeffaf ve açık bir şekilde görülebilir. Aynı şekilde merkeziyetsiz borsanın arka planında çalışan akıllı sözleşmeler açık kaynak kodludur. Yani dileyen herkes bu kodları inceleyebilir.
Anonim
Merkeziyetsiz borsalarda KYC adı verilen süreçler yoktur. Yani kimlik ve adres bilgilerinizi vermek zorunda olmadan işlem yapabilirsiniz. Bu şekilde anonim ve gizliliğinizi korumuş olursunuz.
Güvenli
Merkezi olmayan borsaların sunduğu en büyük avantaj, koinlerinizin tüm yönetiminin sizde olmasıdır. Merkezi bir borsaya koin yatırdığınızda o koinlerin yönetimi ilgili borsaya geçer. Ancak DEX’lerde durum farklıdır. Koinlerinizin gizli anahtarları her zaman sizin elinizdedir.
Hızlı & Kolay
DEX’ler oldukça hızlı, kullanımı kolay ve sade arayüze sahiptirler. Merkezi borsalar gibi kompleks değillerdir.
Merkeziyetsiz Borsa Örnekleri
Haziran 2022 itibariyle kripto sektöründe 25 milyar doların işlem gördüğü 500’e yakın merkeziyetsiz borsa bulunmaktadır.
Aşağıdaki videoda örnek bir merkeziyetsiz borsanın defter işlemlerini görebilirsiniz. İşlemler tamamen otomatik ve akıllı sözleşmelerle yürütülmektedir.
En Büyük Merkeziyetsiz Borsalar
Curve
Curve, son derece verimli stabilcoin ticareti için tasarlanmış, Ethereum üzerinde merkezi olmayan bir likidite havuzudur. Haziran 2022 itibariyle işlem hacmi olarak en büyük merkeziyetsiz borsa Curve'dür. Curve, Ethereum başta olmak üzere Fantom, Avalanche, Polygon ve Arbitrum da dahil olmak üzere toplamda 10 blok zincir üzerinde çalışan en yaygın protokoldür. Haziran 2022 itibariyle Curve protokolü üzerinde kilitli bulunan toplam değer 5 milyar doların üzerindedir. Curve tamamen otomatiktir ve akıllı sözleşmelerle çalışır.
Uniswap
Uniswap en köklü ve en büyük merkeziyetsiz borsalardan biridir. Ethereum, Polygon, Arbitrum ve Optimism ağları üzerinde çalışan Uniswap protokolü, kullanıcıların kolay ve hızlı bir şekilde dijital varlıkları takas etmelerine olanak sağlar. Uniswap'ta takas yapan merkezi bir parti yoktur. Merkezileştirilmiş piyasa yapıcıları veya (merkezi kripto borsalarının bir özelliği olan) bir sipariş defterini kullanmaz. Bunun yerine, otomatik likiditeye sahiptir. Uniswap modeli, likidite havuzları oluşturmak için tokenlerini ödünç veren likidite sağlayıcıları etrafında döner.
PancakeSwap
PancakeSwap, üçüncü en büyük merkezi olmayan borsadır. Curve ve Uniswap'ın aksine Ethereum üzerinde değil, Binance Smart Chain ya da yeni adıyla BNB Chain üzerinde çalışır. PancakeSwap'ın arkasında merkezi kripto para borsası Binance vardır. Binance Smart Chain üzerindeki bir numaralı AMM ve yield platformu olan PancakeSwap'ın ayrıca kendi platformuna özel CAKE adında bir de tokeni vardır. PancakeSwap her ne kadar arkasında özel bir şirket olsa da açık kaynak kodludur ve forklanmasıyla ilgili eğitimimiz bulunmaktadır.
Merkeziyetsiz Borsa Kurulum Aşamaları
Merkeziyetsiz borsa kurarken her projede olduğu gibi takip edilmesi gereken bazı standart adımlar vardır. İhtiyaçların çıkarılması ve analiz edilmesi, tasarımların ve testlerin yapılması gibi. Ancak DEX geliştirirken belki de en önemli nokta ilgili DEX’in ekonomik modelinin belirlenmesi ve ona göre akıllı sözleşmelerin yazılmasıdır. Aşağıda DEX kurarken izlenmesi gereken adımları görebilirsiniz.
Analiz aşamasında hayata geçirilmesi planlanan merkeziyetsiz borsanın gereksinimleri ve işleyişi kabaca çıkarılır. Bu bir türev borsası mı olacak yoksa opsiyon ticareti mi yapılacak? Bu tür sorulara bu aşamada cevap aranır.
Merkeziyetsiz borsa kurulumu esnasında karar verilmesi gereken en hayati nokta belki de burası. Projenizin ekonomik modeli nasıl olacak? Platformunuza likiditeyi nasıl çekeceksiniz? Teşvik havuzlarınız olacak mı? Neden yatırımcılar örneğin Uniswap yerine sizin borsanızı tercih etsin? Bu soruların cevabı bu aşamada aranır.
Bir diğer önemli nokta da akıllı sözleşmelerin tasarımıdır. İkinci aşamada ekonomik modelinizi belirledikten sonra arka planda bu modele göre işlemleri otomatik şekilde yürütecek akıllı sözleşmeleri oluşturmanız gerekir.
Analizimiz tamamlandı, ekonomik modelimizi çıkardık ve buna uygun akıllı kontratlarımızı da yazdık. Sırada ne var? Bunların bir bütün şeklinde test edilmesi. Merkeziyetsiz borsanızı örneğin Ethereum ağı üzerinde kuracaksanız, Ethereum testnetlerinden birinde platformunuzu test etmeniz gerekecek.
Testleri de tamamladınız. DEX'iniz tam da ekonomik modelinize göre kusursuz çalışıyor. Geriye sadece ilgili blok zincirin ana ağında (mainnet) sözleşmelerinizi deploy etmek kaldı. Mainnet'e geçiş esnasında hangi ağı kullanacaksanız o ağın gaz ya da işlem ücretlerini ödemek durumundasınız.
Sürekli iyileştirme her yaşayan projenin ayrılmaz bir parçası olmalı. Merkeziyetsiz borsanızı kurduktan sonra sürekli iyileştirme yolları aramalısınız. Zira çok büyük bir pazara adaysınız ve bu pazarda ciddi bir rekabet var. Yatırımcıları platformunuza çekebilmek için teşvikler ve iyileştirmeler düşünmeniz gerekecek.
Merkeziyetsiz Borsaların Özellikleri
Merkeziyetsiz borsalar kompleks ve karmaşık platformlardır ve iyi bir ürün oluşturmak için işlevselliğini iyi düşünmeniz gerekir. Kurmayı düşündüğünüz DEX’in üzerinde kaç adet kripto para alım-satımı yapılabildiği gibi detaylara çok takılmadan başlangıçta ana fonksiyonlara odaklanmanız tavsiye edilir. Temel işlevler hazır hale getirildikten ve altyapı sağlam kurulduktan sonra ekstra özellikler sonradan eklenebilir.
Merkeziyetsiz borsa kurulumunda genellikle başlangıç aşamasında aşağıdaki temel işlevler hazır hale getirilir:
Merkeziyetsiz borsanıza bağlanıp işlem yapacak kullanıcılara platformunuz üzerinde işlem yetkisi vermeniz gerekir. Geleneksel sistemlerde bu basit kayıt ve login ekranlarıyla halledilirken, Web 3.0 ekonomisinde kullanıcılar dijital cüzdanlarla platformlara bağlanır. Dolayısıyla kuracağınız merkeziyetsiz borsaya kullanıcıları hangi ağ ve cüzdanlar üzerinden nasıl bağlayacağınızı iyi planlamanız gerekir. Şu an bilinen en yaygın kripto cüzdan uygulamaları MetaMask, MyEtherWallet, Trust Wallet gibi cüzdanlardır.
Ticaret motoru derken aslında “Trading Engine” kastediyoruz. Herhangi bir merkeziyetsiz borsanın en olmazsa olmazlarından biri ticaret motorlarıdır. Bu motorlar sayesinde kullanıcılar alım ve satım işlemleri yapabilirler. Bu motorlar aynı zamanda komisyon ücretleri ve limitleri de uygulayan ana fonksiyonlardır. İster merkezi ister ademimerkezi, tüm borsalar ticaret motoru kullanır ve bunların saniyede milyonlarca işleme izin vermesi gerekir.
Kullanıcı arayüzü yatırımcıların platformunuzda kolay ve hızlı işlemler yapabilmesi için önemlidir. Yavaş ve performansı kötü bir DEX -ekonomik modeli ve teşvikleri ne kadar iyi olursa olsun- yatırımcıları kendinden uzaklaştırabilir.
Borsalar, alış ve satış emirlerini ayrı ayrı gruplandırır ve oluşturulan açık emir listesine emir defteri denir. Bir emir, koşullarıyla eşleşen bir teklif bulduğunda, borsa otomatik olarak kullanıcılar arasındaki anlaşmayı kapatır ve tamamlanan emirler listeden kaybolur. Merkeziyetsiz borsa kuracağınız zaman emir defterinin nasıl olması gerektiğine de karar vermek durumundasınız.
Kullanıcılar platformunuzda yaptıkları işlemlerin tarihçesini görmek ve detaylı analiz etmek isteyecektir. İşlem tarihçesi bir kullanıcının hangi tarih ve saatte verdiği emirleri tutar. Ayrıca platform üzerinde yapılan para yatırma ve çekme işlemlerinin de kaydı tutulur. Bunlar ayrıca Excel, CSV formatlarında dışarıya aktarılabilir.
Merkeziyetsiz borsa kurarken dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise kullanıcıları tercihlerine göre anlık olarak bilgilendirmektir. Örneğin kullanıcılar istedikleri kripto çiftleri için alarm kurabilir ya da herhangi bir emir verdiklerinde o emir kapandığı zaman bildirim alabilirler. Bildirimler ayrıca stop-loss gibi korumalı işlemler için de kullanılır.
Merkeziyetsiz Borsa Kurulum Teklifi Alın!
DEX kurmak mı istiyorsunuz? Yardıma mı ihtiyacınız var? Tek yapmanız gereken bizimle iletişime geçmek.
Adım Adım Merkeziyetsiz Borsa Kurulumu
UX/UI Tasarımı
Gereksinimlerinize ve market araştırmalarına göre kullanıcılarınız için efektif bir kullanıcı deneyimi sunan bir arayüz tasarlamalısınız. İyi bir kullanıcı deneyimi platformunuza başka kullanıcıları da çekecektir.
Ekonomik Model
Merkeziyetsiz borsanızı diğerlerinden ayıracak ve sizi rekabette öne çıkaracak en önemli etken ekonomik model olacaktır. Platformunuzun tokenomiği ne olacak? Teşvikleriniz neler? Bunları kurgulamalısınız.
Akıllı Kontratlar
Ekonomik modelinizin üzerine akıllı sözleşmelerinizi oluşturmanız gerekecek. Bunlar otomatik market yapıcı (AMM) gibi çalışan kod parçalarıdır. Örneğin Ethereum ağı üzerinde kuracağınız DEX, Solidity kullanacaktır.
Güvenlik
Herhangi bir kripto para borsası için en önemli ve hayati şeylerden biri güvenliktir. Hazırladığınız akıllı sözleşmeleri muhakkak üçüncü taraf denetim firmalarına kontrol ettirmeniz gerekir. Yoksa ciddi maddi kayıplar yaşayabilirsiniz.
Sürdürülebilrlik
İyi bir ürün her zaman alıcı bulur. Merkeziyetsiz borsanızı sağlam bir ekonomik model üzerine kurarsanız illa ki yatırımcılardan ilgi göreceksinizdir. Önemli olan bu modelin sürdürülebilir olmasıdır.
İyileştirme
Merkeziyetsiz borsa kurarken arka planda pek çok farklı teknoloji kullanılır. Bu teknolojilerin güncel tutulması ve güvenlik açıklarının düzenli olarak kapatılması gerekir. Platformunuzda yapacağınız iyileştirmeler de önemlidir.
Merkeziyetsiz Borsaların Kullandığı Teknolojiler
Elbette merkeziyetsiz borsa kurulumunda tek çeşit teknoloji kullanılmaz. Herhangi bir programlama dili veya framework’ü seçebilirsiniz. Piyasada en yaygın kullanılan merkeziyetsiz borsaların teknoloji seçimleri aşağıdaki şekilde.
| DEX | Framework | Blok Zincir |
|---|---|---|
|
Uniswap |
React |
Ethereum, Polygon, Arbitrum, Optimism |
|
Curve |
Vue.js, Vercel |
Ethereum, Fantom, Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism, Gnosis, Moonbeam, Harmony, Aurora |
|
PancakeSwap |
React, Next.js, Node.js, Vercel |
Binance Smart Chain (BNB Chain) |
|
Balancer |
Vue.js, Vercel |
Ethereum, Polygon, Arbitrum |
|
SushiSwap |
React, Next.js, Node.js |
Ethereum, Fantom, Polygon, Avalanche, Arbitrum, Gnosis, Moonriver, Harmony, Celo, BSC, |
Merkeziyetsiz Borsa Kurulum Teklifi Alın!
DEX kurmak mı istiyorsunuz? Yardıma mı ihtiyacınız var? Tek yapmanız gereken bizimle iletişime geçmek.